ایران مارینا مرکز غواصی بین المللی مارینا
کف اقیانوس‌ها ، بزرگ‌ترین راز کشف نشده زمین
دریاها و اقیانوس‌ها همیشه الهام‌بخش‌ترین و در عین‌حال ناشناخته‌ترین بخش‌های سیاره‌ی ما بوده‌اند. با وجود پیشرفت‌های بی‌سابقه در تکنولوژی فضایی و سفرهای بین‌سیاره‌ای، هنوز بخش عمده‌ای از کف اقیانوس‌های زمین دست‌نخورده و ناشناخته باقی مانده است. شگفت‌انگیزتر اینکه انسان تا امروز تنها بخش بسیار کوچکی (۰.۰۰۱ %) بستر اقیانوس‌ها را به‌صورت مستقیم مشاهده کرده، درحالی‌که عکس‌های باکیفیت‌تری از سطح مریخ در اختیار داریم!
برای غواصان، این واقعیت نه‌تنها حیرت‌انگیز بلکه انگیزه‌بخش است. هر بار که وارد آب می‌شویم، احتمال دارد قدم به نقطه‌ای بگذاریم که هیچ انسانی پیش از ما آن را ندیده است. این مقاله، نگاهی دارد به آخرین آمارهای جهانی درباره میزان شناخت بشر از کف اقیانوس‌ها، اهمیت این موضوع در زیست‌شناسی، تغییرات اقلیمی و حتی آینده‌ی داروسازی ، همچنین خواهیم دید که چگونه غواصی می‌تواند به یکی از ابزارهای کلیدی در کشف این دنیای پنهان تبدیل شود.
کف اقیانوس‌ها؛ مرز ناشناخته دانش بشر
چرا باید بیشتر از همیشه به اعماق دریا توجه کنند؟
آیا می‌دانستید بشر تا امروز تنها ۰.۰۰۱ درصد از کف اقیانوس‌ها را به‌صورت مستقیم مشاهده کرده است؟ در حقیقت، تصاویر باکیفیت‌تری از مریخ داریم تا از بستر دریاهای زمین! این آمار حیرت‌آور حاصل بررسی داده‌های ۴۳٬۶۸۱ عملیات غواصی و کاوش اعماق دریا بین سال‌های ۱۹۸۵ تا ۲۰۲۴ است که توسط اتحادیه غیرانتفاعی اکتشاف اقیانوس‌ها منتشر شده است.
در دهه‌های اخیر، اقیانوس‌ها و به‌ویژه اعماق دریاها به‌عنوان یکی از آخرین مرزهای ناشناخته سیاره زمین، اهمیت فزاینده‌ای یافته‌اند. توجه به این زیست‌بوم عظیم و پیچیده، نه‌تنها ضرورتی زیست‌محیطی، بلکه مسئله‌ای راهبردی در ابعاد علمی، اقتصادی و انسانی است.
اعماق دریاها زیستگاه میلیون‌ها گونه شناخته و ناشناخته‌اند. بسیاری از این موجودات، ویژگی‌هایی منحصربهفرد دارند که می‌توانند منبع الهام برای داروهای نوین، فناوری‌های پیشرفته و حتی سازوکارهای جدید زیستی باشند. از سوی دیگر، این نواحی نقشی حیاتی در تنظیم اقلیم زمین ایفا می‌کنند؛ به‌طوری‌که بخش عمده‌ای از کربن و گرمای اضافی جو توسط اقیانوس‌ها جذب و تعدیل می‌شود.
با این حال، تهدیدهایی همچون صید بی‌رویه، آلودگی‌های پلاستیکی، استخراج معادن زیرآبی و تغییرات اقلیمی، حیات در اعماق دریا را با خطراتی جدی مواجه کرده است. اعماق دریا، دیگر فقط موضوعی برای غواصان یا زیست‌شناسان نیست؛ بلکه یکی از آخرین خطوط دفاع بشر در برابر بحران‌های آینده است
تخریب این زیست‌بوم‌ها نه‌تنها به معنای از دست رفتن گونه‌های منحصربهفرد است، بلکه می‌تواند پیامدهایی گسترده برای اکوسیستم‌های سطحی، امنیت غذایی و پایداری اقلیمی داشته باشد.
شناخت، حفاظت و بهره‌برداری مسئولانه از اعماق دریاها، امروزه بیش از هر زمان دیگری ضروری است. آینده‌ای پایدار در گرو درک عمیق‌تر و تعامل هوشمندانه‌تر با این بخش کمتر شناخته‌شده از جهان ماست.
اقیانوس؛ زیست‌بومی ناشناخته با بیشترین سهم از سطح سیاره زمین
عمق میانگین اقیانوس‌ها بیش از ۳٬۶۸۰ متر است، جایی که بدون ابزارهای خاص مانند زیردریایی‌های پیشرفته یا وسایل کنترل از راه دور (ROV) امکان دسترسی به آن وجود ندارد. با وجود پیشرفت‌های تکنولوژیکی، تا ژوئن ۲۰۲۴ تنها ۲۶% از کف دریاها و تنها حدود ۵% از اقیانوس های ما به‌طور دقیق نقشه‌برداری شده و بخش عمده‌ای از آن در فاصله‌ی کمتر از ۳۰۰ کیلومتری سواحل کشورهای توسعه یافته‌ای مانند آمریکا، ژاپن، نیوزیلند، فرانسه و آلمان است.
اقیانوس هند همچنان یکی از مرموزترین نقاط کره زمین باقی‌مانده است؛ جایی که غواصان و پژوهشگران ماجراجو می‌توانند هنوز ردپایی از ناشناخته‌ترین گونه‌های زیستی را کشف کنند.
اقیانوس هند: مرز ناشناخته تنوع زیستی دریایی
اقیانوس هند، سومین اقیانوس بزرگ جهان، با وسعتی بالغ بر ۷۰ میلیون کیلومتر مربع، همچنان یکی از رازآلودترین نواحی آبی زمین به شمار می‌رود. با وجود سهم بالای این اقیانوس در چرخه‌های اقلیمی، گردش حرارتی، و تنوع زیستی، بخش عمده‌ای از بستر و اعماق آن هنوز به‌طور کامل نقشه‌برداری و مطالعه نشده‌اند. به گزارش سازمان ملی اقیانوسی و جوی ایالات متحده (NOAA)، بیش از ۸۰٪ از اعماق اقیانوس هند، هنوز کشف‌نشده باقی‌مانده‌اند.
این اقیانوس میزبان هزاران گونه گیاهی و جانوری است که بسیاری از آن‌ها تنها در این منطقه یافت می‌شوند. در واقع، بر پایه داده‌های اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت (IUCN)، در نواحی ساحلی و اعماق اقیانوس هند، بیش از ۲۵۰۰ گونه اندمیک (منحصر به‌فرد محلی) شناسایی شده‌اند. با این حال، تخمین زده می‌شود که هنوز ده‌ها هزار گونه ناشناخته در اعماق این اقیانوس زندگی می‌کنند، به‌ویژه در مناطق کم‌بررسی‌شده‌ای مانند شیارهای عمیق در حاشیه ماداگاسکار، دریای عمان، لاکادیو و جاوه.
برای غواصان، پژوهشگران و زیست‌شناسان دریایی، اقیانوس هند همچون آزمایشگاهی طبیعی است که می‌تواند پاسخ بسیاری از پرسش‌ها درباره منشاء حیات، سازوکارهای اکولوژیکی در شرایط افراطی، و همچنین چالش‌های اقلیمی در مقیاس جهانی را ارائه دهد. به‌طور خاص، مرجان‌های آب‌های گرم این منطقه، علیرغم افزایش دمای سطح دریا، مقاومت‌های ژنتیکی شگفت‌انگیزی از خود نشان داده‌اند که توجه دانشمندان تغییرات اقلیمی را به خود جلب کرده است.
پیشنهاد میکنم برای اطلاعات بیشتر این مقاله را نیز مطالعه کنید : ۵۰ سوال رایج غواصان در خصوص آبزیان دریا و اقیانوس
چرا شناخت کف اقیانوس‌ها برای غواصان و محققان حیاتی است؟
دانشمندان معتقدند برای درک واقعی از یک اکوسیستم، فقط نقشه و DNA کافی نیست. همان‌طور که هیچ‌کس جنگل آمازون را فقط با عکس‌های ماهواره‌ای نمی‌شناسد، دنیای زیر آب نیز نیازمند مشاهده مستقیم است.
چند دلیل کلیدی برای اهمیت کاوش در اعماق دریا:
بیش از ۶۶% از سطح زمین را اقیانوس‌های عمیق (بیش از ۲۰۰ متر عمق) تشکیل می‌دهند.
فیتوپلانکتون‌ها در اقیانوس‌ها حدود ۸۰% از اکسیژن جهان را تولید می‌کنند.
اقیانوس‌ها نقش اصلی در تنظیم دمای زمین و جذب کربن دارند.
سالانه بیش از ۲۰۰ میلیون تُن غذاهای دریایی برای معیشت مردم جهان تأمین می‌شود.
ترکیبات دارویی حیاتی مانند داروهای HIV، سرطان و حتی کرونا از اسفنج‌های دریایی استخراج شده‌اند.
دانشمندان تخمین می‌زنند که بیش از ۷۰۰٬۰۰۰ تا ۱ میلیون گونه دریایی وجود دارد که هنوز کشف نشده‌اند.
آیا غواصی می‌تواند به اکتشاف کف دریاها کمک کند؟
غواصی، به‌ویژه در مناطق دورافتاده و کمتر کاوش‌شده، یکی از ابزارهای کلیدی برای پیشبرد شناخت بشر از بستر دریاها و اقیانوس‌هاست. هر غواص می‌تواند به‌عنوان دیده‌بان زیستی عمل کند و در مستندسازی دقیق گونه‌ها، تصویربرداری از زیستگاه‌های حساس، ثبت رفتارهای ناشناخته آبزیان و گزارش‌های محیط‌زیستی مشارکت کند. این نقش به‌ویژه در غواصی‌های فنی و تحقیقاتی که با تجهیزات پیشرفته مانند دوربین‌های عمقی، اسکوترهای زیرآبی و حسگرهای زیستی همراه هستند، برجسته‌تر می‌شود.
براساس برآوردهای سازمان‌های بین‌المللی، اگر روند فعلی کند اکتشاف ادامه یابد، شناسایی کامل بستر اقیانوس‌ها ممکن است بیش از ۱۰۰٬۰۰۰ سال زمان ببرد. این در حالی است که با توسعه فناوری‌های نوین، حمایت مؤسسات پژوهشی، و حضور فعال غواصان متخصص، این مسیر می‌تواند به‌طور چشمگیری کوتاه‌تر شود.
در سال‌های اخیر، برخی کشورها با تسهیل قوانین و فراهم‌سازی بستر قانونی برای پژوهش‌های زیرآبی، گام‌هایی برای تسریع در شناخت این زیست‌بوم عظیم برداشته‌اند. به‌عنوان نمونه، ایالات متحده اخیراً با اعطای مجوزهایی برای استخراج منابع معدنی در بستر اقیانوس‌ها، توجه جهانی را به سمت اقیانوس‌نگاری و بررسی علمی ساختار کف دریاها جلب کرده است. این رویکرد اگرچه بحث‌برانگیز است، اما می‌تواند منجر به گردآوری داده‌هایی شود که تاکنون در دسترس نبودند.
در نتیجه، غواصان نه‌تنها علاقه‌مندان ماجراجویی در اعماق دریا هستند، بلکه می‌توانند به‌عنوان بازوان تحقیقاتی و چشمان علمی در دل آب‌های ناشناخته، نقشی مهم و بی‌بدیل در آینده اکتشافات دریایی ایفا کنند.
هر بار غواصی، فرصتی برای کشف است
اگر غواصی را فقط یک تفریح بدانیم، نیمی از واقعیت را نادیده گرفته‌ایم. غواصی یک مسیر برای ورود به ناشناخته‌ترین بخش‌های زمین است؛ جایی که هنوز میلیون‌ها گونه زندگی می‌کنند، بدون آنکه تا به‌حال دیده شده باشند. هر بار پایین رفتن، شاید اولین نگاه بشریت به نقطه‌ای ناشناخته باشد.
پیوست
